Bu makalede, dış ticarette geçerli olan menşe ülke uygulaması incelenecektir. Özellikle yerli üreticilerin korunması amacıyla uygulanan bu prosedürler, çok değişik ihtilaflara konu olabilmektedir.
Menşe Ülke Nedir?
Menşe ülke nedir, menşe ülke ne demek. Bu soruya şu şekilde cevap verilebilir. Menşe ülke; sınır ötesi ticarete konu olan bir malın taşıdığı ekonomik değerin hangi ülkeye ait olduğunu ifade eder. Yani aslında menşe, bir eşyanın “ekonomik kimliği” olarak görülebilir.
İthalat Menşe Ülke Uygulaması Nedir?
İthalat menşe ülke uygulaması, eşyanın hangi ülke menşeli olduğunun belirlenmesini sağlayan belirli kuralların uygulanmasıdır.
Menşe Ülke Neden Önemlidir?
Menşe ülke kavramının önemi, eşyanın ithalatı sırasında ortaya çıkar. Bu bağlamda özellikle şu hususlar menşe ülkenin neresi olduğu sorusuyla ilişkilidir:
- gümrük vergilerinin hesaplanması,
- gözetim ve koruma önlemleri, miktar kısıtlamaları, anti-damping önlemleri ve benzeri ticaret politikası önlemlerinin uygulanması.
İthalat Gözetim Uygulamasının yargı kararları eşliğinde detaylı bir analizini içeren makalemize buradan online erişebilirsiniz.
İthalat Menşe Ülke Uygulamasının Dayanağı Olan Mevzuat Hangisidir?
Bu konuda en temel kanunlar, 3577 sayılı İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Kanun ile 4458 sayılı Gümrük Kanunu’dur.
Ayrıca 31.12.2020 tarih ve 31351 (3.Mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İthalat Rejimi Kararı da önemlidir. Yine Gümrük Yönetmeliği bu kapsamdaki en temel metinler arasındadır.
Bunun yanında, Ticaret Bakanlığı tarafından çıkarılan Tebliğler uygulamaya doğrudan yön vermektedir.
Son olarak ithalata konu ülke ile eğer bir anlaşma yapıldı ise buna ilişkin metinler de belirleyici olabilmektedir.
A. TR Dolaşım Belgesi ve EUR.1 Belgesi Nedir?
- TR dolaşım belgesi, 2006/10895 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına göre, Türkiye veya Avrupa Topluluğu’nda serbest dolaşımda bulunan eşyanın Gümrük Birliği çerçevesinde tercihli rejimden yararlanabilmesini sağlamak üzere, gümrük idaresince ya da bu idare tarafından yetki verilmiş kuruluşlarca düzenlenerek gümrük idaresince vize edilen belgedir. Bu belge açısından önemli olan husus, A.TR Dolaşım Belgesinin, eşyanın serbest dolaşım durumunda olduğunu gösteren bir belge olmasıdır. Yani A. TR belgesi, eşyanın menşeini doğrudan gösteren bir belge olarak değerlendirilemez. Ne var ki EUR. 1 Dolaşım Belgesi eşyanın menşeinin kanıtlanması adına kullanılabilecek belgeler arasındadır.
Menşe Ülke Nasıl Belirlenir?
İlgili ülkenin kaynak ülke olarak belirlenmesi için, Gümrük Yönetmeliğinin 33’üncü maddesi esas alınacaktır. Buna göre, eşyanın başka bir ülkede değişiklik ve işlem görmesi veya üretimin birden fazla ülkede gerçekleştirilmesi halinde bir ülke menşeli sayılabilmesi için, o ülkede yeni bir ürün imal edilmesi veya imalatın önemli bir aşamasının ve ekonomik yönden gerekli görülen en son esaslı işçilik ve eylemin o ülkede bu amaçla donatılmış işletmelerde yapılması gerekmektedir.
Menşe Şahadetnamesi Nedir?
Menşe Şahadetnamesi, ihraç konusu eşyanın düzenlendiği ve onaylandığı ülke menşeli olduğunu veya gördüğü değişiklik ve işlemler dolayısıyla o ülke menşeli sayılması gerektiğini bildirir belgedir.
İthalatta, Gümrük Yönetmeliği’nin 38’nci maddesi uyarınca, 205 inci maddesinin dördüncü fıkrası hükümleri saklı kalmak kaydıyla, menşe esaslı ticaret politikası önlemlerine, ilave gümrük vergisine veya ek mali yükümlülük gibi diğer mali yükümlülüklere tabi eşyanın serbest dolaşıma girişinde önlemin, ilave gümrük vergisinin veya mali yükümlülüklerin uygulanmaması için eşyanın söz konusu uygulamalara tabi ülke menşeli olmadığını veya başka bir ülkede gördüğü değişiklik ve işlemler dolayısıyla o ülke menşeli sayılmaması gerektiğini tevsik etmek üzere menşe ülkenin veya ihracatçı ülkenin yetkili makamlarınca düzenlenmiş olan menşe şahadetnamesinin ibraz edilmesi gerekebilecektir.
Menşe şehadetnamesinin ibrazı, ilgili ithalatçı firma tarafından, malın menşeinin doğrudan ispata yeterli olmadığı kabul edilen örneğin A.TR belgesi gibi belgeler aracılığıyla ülkeye girişi yapılan mallar açısından önem arz eder. Bu tür durumlarda örneğin sadece A.TR belgesiyle ithalatı yapılan mallarda, anti-damping benzeri önlemlerin devreye sokulduğu Çin ve benzeri ülkelerden malın ithal edildiği şüphesi ortaya çıkabilecektir.
Menşe şahadetnamesinin ithalatçı tarafından ibraz edilmemesi halinde bu kez aynı maddenin 2’nci fıkrası uygulamaya konulacaktır. Buna göre menşe şahadetnamesinin sonradan ibraz edileceğinin serbest dolaşıma giriş beyannamesinde belirtilmesi veya ibraz edilen menşe şahadetnamesinin şekil veya muhteva itibariyle yanlış veya eksik bilgi taşıması nedeniyle gümrük idaresince kabul edilmemesi halinde; menşe esaslı ticaret politikası önlemleri, ilave gümrük vergisi veya ek mali yükümlülük gibi diğer mali yükümlülükler nakit teminata bağlanmak suretiyle usulüne uygun bir menşe şahadetnamesi ibrazı için beyannamenin tescil tarihinden itibaren altı aylık süre verilir. Mücbir sebep halleri saklı kalmak ve bitiminden önce başvurmak kaydıyla bu süre gümrük idare amirince en fazla otuz gün uzatılabilir. Süresi içinde usulüne uygun olarak düzenlenmiş menşe şahadetnamesinin ibrazı halinde alınan teminat iade edilir. Menşe şahadetnamesinin kabul edilmemesi halinde ise alınan teminat irat kaydedilir.
İthalatçılar Açısından Uygulamada Karşılaşılan Ana Sorun Nedir?
İlgili ithalatçı tarafından menşe şahadetnamenin sunulmasını gerektirebilecek bir malın ithalatında süre verilmesine rağmen ithalatçı firma tarafından menşe şahadetnamesinin bu süre içerisinde sunulmadığı ve/veya gereken belgelerin temin edilememesi nedeniyle sunulamadığı durumlarda, gümrük idaresi nezdinde bu malın menşe ülkesi konusundaki tereddütler artacaktır.
Bu durumda menşe konusunda terüddütlerin giderilmesi gerekecektir. Yani ilgili malın menşe ülkesine dair şüphe ve tereddütlerin oluşması halinde, malın Türkiye’ye ithal edildiği ülkenin veya menşe ülkenin yetkili makamlarına, beyanname konusu eşyaların menşe araştırmasının yapılmasıyla doğrululuğunun ve geçerliliğinin sağlanması ve sonucunun bildirilmesi için doğrudan ve yalnızca ilgili ülkeye Gümrük idaresince yazı gönderilmektedir.
Bu yazıya ilgili ülke tarafından verilen süre içerisinde herhangi bir şekilde cevap verilmemesi halinde A.TR Dolaşım Belgeleri ve menşe ispat belgelerine ilişkin 2014/1 sayılı Genelgenin 4’üncü maddesinin (7) işaretli bendi işleme konulabilecektir. Bunun anlamı cezalı tahakkuk işlemlerinin uygulanmasıdır. Sözü edilen maddede“Gümrük idarelerince, A.TR Dolaşım Belgelerinin sonradan kontrol işlemlerinde eşyanın serbest dolaşım statüsüne, EUR.l/EUR.MED Dolaşım Belgelerinin sonradan kontrol işlemlerinde ise eşyanın menşeine ilişkin tevsik edici bilgi ve belgeler, belgeyi onaylayan kişi/kurum/kuruluş ve firma nezdinde girişimde bulunmak suretiyle temin edilir. Belgeyi düzenleyen kişi/kurum/kuruluş tarafından ilgili bilgi ve belgelerin gümrük müdürlüğüne iletilmesinde sonradan kontrol sonucunun 10 aylık süre içinde talepte bulunan ülkeye bildirilmesi gerektiği göz önünde bulundurulur. Eşyanın ilgili Kararname ve Yönetmelik’te belirtilen serbest dolaşım veya menşe koşullarını sağlayıp sağlamadığı tespit edilir”. hükmü yer almaktadır.
Sonuç
Dış ticaret menşe ülke uygulaması, Ticaret Bakanlığı ve ilgili Gümrük İdarelerince yönetilen bir alandır. İlgili belgelerde kullanılan kavramlar ve bu kavramların tam olarak anlaşılabilmesi, detaylı bir hukuki ve teknik danışmanlık alınmaksızın çok zordur. A.TR dolaşım belgesinin veya menşe şehadetnamesinin, ilgili Kanun, Yönetmelik ve Genelgelere göre anlamları bile kapsamlı bir hukuki rehberliği gerektirir. Bu türden bir hukuki yardımın yokluğunda büyük bir zaman kaybı ve maliyetleri sonuç doğurabilecek dava süreçlerini gerektirebileceği akılda tutulmalıdır.
Pi Legal Consultancy olarak; anti damping ve uluslararası ticaret konusunda uzman kadromuzla hukuki destek hizmeti vermekteyiz. Bu konuda iletişim bilgilerimizden ofisimize ulaşabilirsiniz.
