unutulma hakkı

Unutulma Hakkı

Bu yazı dijital hafızada yer alan kişisel verilerin silinmesini ve yayılmasını önleme, kısa ifade ile, unutulma hakkı konusunda hukuki bir kılavuz niteliğinde hazırlanmıştır. İçerik unutulma hakkının kapsamı ile Avrupa Hukuku ve Türk Hukuku açısından değerlendirmektedir. Aynı zamanda google’dan (internetten) içerik kaldırma konusunda detaylı bir rehber sunmaktadır.

Unutulma Hakkı

İnternet ve sosyal ağların kullanımının bu oranda artmasından önce kişilerin geçmişlerine ilişkin özel yaşamları zaman içinde kaybolmaktaydı. Kişilerin geçmişlerinde yaşadıklarına ilişkin herhangi bir kayıt tutulmuşsa da bu kayıtlara ulaşılmasının çok zordu ve kişilerin geçmişlerinde yaptıkları hatalardan bağımsız olarak yaşamlarına devam etmeleri mümkündü. Halbuki şuan arama motoruna hakkında bilgi sahibi olmak istediğiniz kişinin ismini yazmanızla birlikte onun hakkında sayısız resim ve habere ulaşmak son derece kolay hale gelmiştir. Bu da kişilerin hatırlamak istemedikleri, unutmak ya da unutulmak istedikleri hatta bir zaman herhangi bir konuda bir fikir beyan edip şimdi öyle düşünmedikleri birçok konuya sayısız kişinin vakıf olmasına olanak sağlamaktadır. Bir tarafta basın özgürlüğü, ifade özgürlüğü, kamunun üstün yararı söz konusu iken diğer tarafta özel hayatın gizliliği, kişilik hakları ve insanların yeni bir sayfa açma arzusu vardır.

Unutulma hakkı; üstün bir kamu yararı olmadığı sürece, dijital hafızada yer alan geçmişte yaşanılan olumsuz olayların bir süre sonra unutulmasını, başkalarının bilmesini istemediği kişisel verilerin silinmesini ve yayılmasının önlemesini isteme hakkı olarak ifade edilebilir. (YHGK E.2014/4-56, K.2015/1679 )

Avrupa Hukukunda Unutulma Hakkı

Burada kısaca tüm dünyaca bilinen Gonzales kararına kısaca değinmeye çalışacağız. İspanya vatandaşı Gonzales bir tarihte ödeme güçlüğü çeker ve bu bir şekilde kayıtlara geçer. Daha sonra ekonomik durumu düzelir ve ticari hayatına başarılı bir şekilde devam etmek ister. Ancak internet ortamında hakkında yer alan eski bilgiler buna mani olur. Bunun üzerine şahıs bir hak arayışına girer ve hakkında tüm dünyayı etkileyen aşağıda çok kısa bir bölümüne yer verdiğimiz kararın alınmasını sağlar.

“İnternet’in yaygın kullanımı ile ortaya çıkan bu durum basının İnternet’i etkin olarak kullanmasıyla beraber ifade ve basın özgürlükleri ile şeref ve itibarın korunması arasındaki dengeyi ilkinin lehine bozmuştur. İfade ve basın özgürlüğü ile şeref ve itibarın korunması hakkı, eşit düzeyde koruma gerektiren temel hak ve özgürlüklerdir. Bu nedenle bozulan dengenin her iki temel hak arasında tekrar kurulması zorunluluk olmuştur. İnternet haberciliği ile birlikte unutulmanın zor olduğu günümüzde anılan dengenin tekrar kurulabilmesi şeref ve itibar yönünden bireylerin unutulma hakkının kabul edilmesi ile mümkün olabilir. Bu bağlamda unutulma hakkı adil dengenin kurulması için vazgeçilmez niteliktedir” (Avrupa Birliği Adalet Divanı, Google Spain SL, Google Inc/İspanya Kişisel Verilerin Korunması Kurumu, Mario Costeja Gonzales, C-131/12, 13/5/2014)

Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın Mayıs 2014 tarihli bu kararı uyarınca, kişiler Google gibi arama motorlarından, kendileriyle ilgili sonuçların kaldırılmasını talep etme hakkına sahiptir.

Söz konusu bağlantıların “yetersiz, alakasız ya da artık alakasız veya aşırı” olması halinde, arama motorunun kişinin kamu yaşamındaki bireysel rolü de dahil olmak üzere kamu çıkarı faktörlerini dikkate alarak karara uyması gerekir. (  https://transparencyreport.google.com/eu-privacy/overview?hl=tr)

Türk Hukukunda Unutulma Hakkı

Unutulma ya da diğer bir ifadeyle silinme hakkı Türk Hukukunda net bir karşılığı olmamakla beraber gerek Anayasamızda gerek Medeni Kanunda yer bulan kişilik haklarından bir tanesidir. Ayrıca şu an 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun ile birlikte Kişisel Verilerin Korunması Kanunun’da da bu konuda özel düzenlemelere yer verilmiştir.

Anayasa’nın 5. maddesinde “insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmak” ifadesi ile devlete pozitif bir yükümlülük yüklenmiştir. Bu yükümlülük Anayasa’nın 17. maddesinde düzenlenen kişinin manevi bütünlüğü kapsamında değerlendirilen şeref ve itibarının korunması hakkı ve Anayasa’nın 20/3 maddesinde güvence altına alınan kişisel verilerin korunmasını isteme hakkı ile birlikte düşünüldüğünde, devletin; bireye -geçmişte yaşadıklarının başkaları tarafından öğrenilmesinin engellenerek “yeni bir sayfa açma” olanağı vermesi- yönünde bir sorumluluğu vardır.(YHGK E.2014/4-56, K.2015/1679 )

Yukarıda Saydığımız Anayasal kurallar dışında 5651 sayılı Kanun’un 9. maddesinde; kişilik hakkı ihlal edilenlerin “erişimin engellenmesi” taleplerini içerik veya yer sağlayıcısından ya da bu hususta karar almaya görevli ve yetkili Sulh Ceza Hakimliğinden doğrudan isteyebileceği, bu hususta verilecek kararların mahkemece erişim sağlayıcıları birliğine gönderilerek derhal yerine getirilmesi, erişimin engellenmesine konu içeriğin yayından kaldırılması halinde hakim kararlarının da kendiliğinden ortadan kalkacağı ve kararların yerine getirilmemesi halinde uygulanacak ceza yaptırımları düzenlenmektedir.

Söz konusu 9. Maddenin uygulanma şartları;

  • İnternet ortamında yapılan bir yayın olması,
  • Yapılan yayın içeriği nedeniyle, gerçek ve tüzel kişiler ile kurum ve kuruluşların “kişilik haklarının” ihlal edilmesidir.

Ayrıca KVKK 7. Maddesinde Kişisel verilerin silinmesi, yok edilmesi veya anonim hâle getirilmesi düzenlenmiştir. Buna göre; bu Kanun ve ilgili diğer kanun hükümlerine uygun olarak işlenmiş olmasına rağmen, işlenmesini gerektiren sebeplerin ortadan kalkması hâlinde kişisel veriler resen veya ilgili kişinin talebi üzerine veri sorumlusu tarafından silinir, yok edilir veya anonim hâle getirilir.

Yine aynı kanunun 11. Maddesine göre;

Herkes, veri sorumlusuna başvurarak kendisiyle ilgili;

  1. Kişisel veri işlenip işlenmediğini öğrenme,
  2. Kişisel verileri işlenmişse buna ilişkin bilgi talep etme,
  3. Kişisel verilerin işlenme amacını ve bunların amacına uygun kullanılıp kullanılmadığını öğrenme,
  4. Yurt içinde veya yurt dışında kişisel verilerin aktarıldığı üçüncü kişileri bilme,
  5. Kişisel verilerin eksik veya yanlış işlenmiş olması hâlinde bunların düzeltilmesini isteme,
  6. 7 nci maddede öngörülen şartlar çerçevesinde kişisel verilerin silinmesini veya yok edilmesini isteme,
  7. (d) ve (e) bentleri uyarınca yapılan işlemlerin, kişisel verilerin aktarıldığı üçüncü kişilere bildirilmesini isteme,
  8. İşlenen verilerin münhasıran otomatik sistemler vasıtasıyla analiz edilmesi suretiyle kişinin kendisi aleyhine bir sonucun ortaya çıkmasına itiraz etme,
  9. Kişisel verilerin kanuna aykırı olarak işlenmesi sebebiyle zarara uğraması hâlinde zararın giderilmesini talep etme, haklarına sahiptir.

Unutulma Hakkının Kapsamı

Unutulma hakkının internet gazete arşivlerindeki her türlü haber yönünden uygulanması elbette beklenemez. Özellikle basın özgürlüğü temelinde gazete arşivi araştırmacılar, hukukçular veya tarihçiler için önem taşıyan verilerdir. Kaldı ki istatistiksel verilere göre bazı suçların tekrar etme olasılıkları oldukça yüksektir. Örneğin çocuk istismarı suçundan hüküm giymiş bir kişiye hiç kimse her hangi bir konuda özel ders alması için çocuğunu emanet etmek istemeyecektir. Aynı zamanda kendisine bir suçlama yöneltilmiş ancak hakkında takipsizlik ya da beraat kararı verilmiş bir kişide bu haksız yaftayla yaşamak istemeyecektir.

Bir İnternet haberinin unutulma hakkı kapsamında İnternet’ten çıkarılabilmesi için;
yayının içeriği,

  • yayında kaldığı süre,
  • güncelliğini yitirme,
  • tarihsel bir veri olarak kabul edilememe,
  • kamu yararına katkısı (toplumsal açıdan haberin değeri, haberin geleceğe ışık tutan niteliği)
  • habere konu kişinin siyasetçi veya ünlü olup olmadığı,
  • haber veya makalenin konusu, bu bağlamda haberin olgusal gerçekler ya da değer yargısı içerip içermediği, halkın ilgili veriye yönelik ilgisi gibi hususların her somut olay açısından incelenmesi gerekmektedir.(19. Ceza Dairesi 2020/6232 E.,2021/2772 K.)

Burada özellikle vurgulamak gerekir ki yayının suç unsuru taşımasına gerek yoktur. Hatta yayın içeriğinde bir suç işlenmişse dahi yürütülecek ceza muhakemesinin sonucu beklenmeksizin erişimin engellenmesi tedbirine bir koruma tedbiri olarak hükmedilebilmektedir.

Kişisel Verinin Google’dan Kaldırılması Talebi

Talep göndermek için Google da yer alan ilgili web formunun doldurulması gerekmekte ve (https://support.google.com/legal/answer/10769224?hl=tr)  bağlantısında istenenlerin forma eklenmesi gerekmektedir.Bunlar şu şekilde sıralanmıştır.

  • Liste dışı bırakılmasını istediğiniz içeriğin URL’leri.
  • İçeriğin sizinle bağlantısını ve neden Google arama sonuçlarında liste dışı bırakılması gerektiğini içeren bir açıklama.
  • Liste dışı bırakılmasını istediğiniz içerikle ilgili arama sorgusu (örneğin tam adınız). İçeriğin liste dışı bırakılmasını başka bir ad için talep etmeniz de mümkün olabilir (örneğin, takma adınız). Bu durumda talebinize konu olan adın kimliğinizle alakasını lütfen bize açıklayın.
  • Size ulaşabileceğimiz bir e-posta adresi.

Google talepleri alırken “talep eden kişinin ülkesinde olduğunu düşündüğümüz kullanıcıların liste dışı bırakılan URL\’lere erişimini tüm Google Arama hizmetleri genelinde kısıtlamak için IP adresi gibi coğrafi konum sinyalleri kullanırız. Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın 2019 yılında aldığı bir karara uygun olarak, bu liste dışı bırakma kararlarını AB dışı ülkelerdeki Google Arama hizmetlerinde uygulamıyoruz.

Başka bir ülkenin arama sonuçlarında liste dışı bırakılmasını istediğiniz bir sayfa varsa talebinizi buradan iletip söz konusu ülke yasalarına göre liste dışı bırakmanın neden gerekli olduğunu açıklayabilirsiniz.” uyarısında da bulunmuştur.

Sonuç

İnternet kullanımının ve bununla birlikte arama motorlarının yaygın kullanımıyla birlikte gündeme gelen unutulma hakkı her ülkede farklılık arz etmektedir. Örneğin Avrupa ülkelerinde kişinin mahremiyeti ön planda tutulurken, ABD’de basın özgürlüğü ve ifade hürriyeti daha çok önemsenmektedir. Ayrıca uygulanma alanlarında da ciddi farklılıklar ve karışıklıklar söz konusudur. Bunun yanı sıra söz gelimi Avrupa ülkelerinden yapılan bir başvuruyu kabul eden Google kişi hakkındaki linki tüm Avrupa ilkelerinde kaldırmakta ama ABD ‘de bu link işlerliğini korumaktadır. Mesela Türkiye’den bir başvuruyu kabul ettiğinde Türkiye için linki kaldıracak ama Yunanistan’dan linke tıklayan bir kişi kaldırılan bilgiye erişim sağlayabilecek midir? Bu hususlar henüz netlik kazanmamıştır.

Çeşitli kanuni düzenlemelerle ve gerek ulusal gerekse uluslar arası ilke kararlar ile mesafe kat edilmeye çalışılsa da henüz meselenin çok başında olduğumuzu kabul etmek gerekir.

Burada Yargıtay 19. Ceza Dairesi’nin    2020/6232 E.,  2021/2772 K.sayılı örnek kararına da  yer vererek makalemizi sonlandırmaktayız.

Başvuruya konu internet haber sitesinde, başvuran hakkında başlatılan yargı sürecine dair 17-18.07.2020 tarihinde yayınlanan haberlerde;

  • Başvuranın sahibi olduğu şirketin değişik bankalardan gerçek dışı bilançolara istinaden krediler çektiği, 2018 yılında şirketin iflas ettiği, kredi alacaklısı Ziraat Bankası A.Ş.’nin şikayeti üzerine başlatılan soruşturmada MASAK’ın konu ile ilgili raporlarına atıf yapıldığı, haberde doğrudan başvuranın kişilik haklarını hedef alan saldırı mahiyetinde ifadeler bulunmadığı, dolayısıyla adli yargı sürecine intikal etmiş ceza soruşturması hakkında somut olgulara dayalı bir haber yapıldığı, haberin yapıldığı sırada güncel olduğu ve toplumun habere karşı güncel bir ilgisinin bulunduğu, haberin basın özgürlüğü kapsamında kaldığı,
  • Başvuran hakkında 2018 yılında haberde yer alan iddialarla kamu davası açıldığı ve 2019 yılında beraatle sonuçlandığı, ancak henüz istinaf aşamasından geçip geçmediği veya kesinleşip kesinleşmediğinin belli olmadığı, başvuran hakkında yapılan haberin 2020 yılı içinde yapıldığı, sadece bir yıla yakın bir süre yayında kaldığı, ancak başvuran hakkındaki yargı sürecini konu alan haberde, kullanılan üslubu ve haberin zamanlamasını sorgulayacak derecede kötüniyetli davranıldığına dair somut veriler bulunmadığı, dolayısıyla haberin güncelliğini yitirmediği, haberin yapılma tarihi ile başvurana dair topluma sunulan bilgilerin görünüşteki gerçekliğinin tartışıldığı süreç arasında unutulma hakkı bakımından kabul edilebilir derecede makul bir süre geçmediği,
  • Haberin iş adamı olan başvuranın kişisel verilerine dair bilgiler içermesi yönüyle tarihsel bir veri olarak kabul edilemeyeceği, ancak kamunun menfaatini ilgilendirecek ölçüde bir kamu bankasının dolandırıldığına dair iddialar içermesi yönüyle haberin yapılmasında ve halen herkesin erişimine açık halde bulunmasında kamu yararı bulunduğu değerlendirilmekle;
    Uyuşmazlığa konu 17-18.07.2020 tarihli internet haber sitelerinde yer alan içeriklerin; başvuranın kişisel verilerini ve geçmişine dair bilgileri, uzun bir süre boyunca kişilik haklarını ihlal edici boyutta hukuka aykırı olarak internet üzerinde yayınlanmadığı ve unutulma hakkı çerçevesinde erişimin engellenmesi kararı verebilmek için gerekli şartların oluşmadığı anlaşılmakla,
    Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının kanun yararına bozma istemine dayanan ihbarname içeriği, yukarıda yazılı gerekçelerle yerinde görülmediğinden kanun yararına bozma talebinin REDDİNE, 10.03.2021 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.

Unutulma Hakkı ya da Silinme Hakkı, internetten içerik kaldırma, google’dan içerik kaldırma gibi konularda kapsamlı bir hukuki destek ve rehberlik her zaman yararınıza olur. Bu nedenle ofisimiz ile iletişime geçerek konu hakkında detaylı bir hukuki destek alabilirsiniz. Bunun için bize iletişim formumuzu doldurarak veya telefon numaralarımızı arayarak ulaşabilirsiniz.

Hukuki alandaki faaliyetlerimiz için Linkedin sayfamızı buradan ziyaret edebilirsiniz

Uzmanlarımız ve avukatlarımıza hemen şimdi danışabilirsiniz

Yorum bırakın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir