Bu makalede, genel olarak, Türkiye’de Petrol Piyasası Faaliyetleri değişik açılardan değerlendirmeye alınacaktır. Türkiye’de petrol odaklı iş planlamasına ilişkin eşsiz ve güçlü bir yatırım stratejisi gerekmektedir. İlaveten, kamu kurumlarının mevcut petrol piyasasını da sıkı bir şekilde denetlediğini de vurgulamakta fayda vardır.
Yatırım yönetimine ilişkin yürüttüğümüz hizmetleri görmek için lütfen “Faaliyet Alanlarımız” sekmesinin altındaki Yatırım Danışmanlığı başlığına tıklayınız.
Türkiye’de Petrol Piyasası alanında hangi tür faaliyetler yürütülebilir?
Tabii ki bu sorunun cevabı ülkenin profiline ve hukuk sistemine göre değişkenlik göstermektedir. Ancak, aşağıda bahsedilen faaliyetler her yargı sisteminde önem arz etmektedir:
- Petrol arama izni,
- Petrol arama ve sondaj faaliyetleri,
- Ülkenin egemen gücünün “transfer ülkede”, yalnızca petrol faaliyetleri için kullanılması,
- İşlenmiş petrol türevlerinin satın alınması
- Bizzat Türk hükümetinden ham petrol satın alınması
- Özel şirketlerden, işlenmiş petrolün satın alınması
- Petrol türevlerinin satın alınması
- Bizzat petrol satışı yapmak üzere kurulan şirketlerden alım yapılması
Türkiye’nin ne kadar petrol rezervi bulunmaktadır?
Yapılan son araştırmalara göre, Türkiye’nin güneydoğusu önemli miktarda ham petrol rezervini barındırmaktadır. Buna karşın, Türkiye petrol ithalatına bağlı bir ülke konumundadır. Bunun sebebi, ülkenin ürettiği petrol miktarının, tüketim miktarını karşıla(ya)mamasıdır. Bu yüzden, Türkiye; petrol arama, araştırma ve üretimi dahil olmak üzere temel petrol piyasası faaliyetlerine özel bir önem göstermektedir.
Türkiye petrolü nereden satın alıyor?
Türkiye petrol ihtiyacının sadece %5-7 kadarını kendisi üretebilmektedir. Bu kapsamda geri kalan kısmı Kazakistan, Irak, Hindistan ve Rusya Federasyonu gibi ülkelerden tedarik etmektedir. Özellikle son zamanlarda Türkiye’nin Rusya’dan ihraç ettiği petrol miktarının 2 katına ulaşması Rusya ile olan petrol ticaretini dikkat çekici hale getirmektedir.
Türkiye’de Petrol Piyasası için yapılan yasa ve diğer düzenlemelerin yürütülmesinden hangi makamlar sorumludur?
Genel olarak Türkiye’de petrol faaliyetleriyle ilgili düzenlemeler konusunda yetki sahibi olan dört ana kamu kurumu bulunmaktadır:
- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
- Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü
- Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı
- T.C. Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi
Petrol ve doğalgaz hakları sadece devlet tekeli altında mı bulunur yoksa özel mülkiyete konu edilebilir mi?
Türk Anayasasına göre Devlet, tabii kaynakların aranmasında ve işletilmesinde tam yetkiye sahiptir. Anayasanın 168’nci maddesine göre tabii servetler ve kaynaklar, Devletin hüküm ve tasarrufu altındadır. 6491 sayılı Türk Petrol Kanununun 3’üncü maddesinde devletin tabi kaynaklar konusunda tam yetkili olduğu ilkesi korunmuştur.
Petrol arama ve işletme hakları yabancı yatırımcılara devredilebilir mi?
Petrol arama ve işletme hakları esasen Türk Devletine ait kabul edilir. Buna tabi olarak petrol haklarının özel mülkiyete konu olmasına Türk Hükümeti tarafından da müsaade edilmemektedir. Ancak Türk Anayasasının 168’nci maddesine göre “Devlet petrole ilişkin arama ve işletme haklarını belli bir süre için, gerçek ve tüzel kişilere devredebilir.” Böylece yabancı ya da yerel şirketler Türkiye’de herhangi bir petrol arama ve araştırma ruhsatı için başvuruda bulunma hakkına sahiptir.
Şirketler Hukuku kapsamında şirket avukatı konusu için bölümü inceleyebilirsiniz.
Petrol Hakkı Türkiye’de hangi anlamda kullanılmaktadır?
“Petrol Hakkı” her ne kadar birçok farklı anlamı içerisinde taşısa da bu makalede hukuk terminolojisinde kullanılan karşılığının esas alınması kabul edilmiştir. Bu yüzden, bu makalede “Petrol Hakkı”, Türk Petrol Kanununda öngörüldüğü şekliyle, bir müsaadeden veya arama ruhsatnamesinden veya işletme ruhsatnamesinden veya belgeden doğan haklardan her hangi birini kasten kullanılacaktır.
Petrol araştırma izni için başlıca gerekli hukuki araçlar nelerdir?
Türk Petrol Kanununun 5’nci maddesine göre, Genel Müdürlük, araştırma izni için yapılan başvuruyu uygun bulduğu takdirde bu izni altmış gün içinde verir. Araştırma sonucu elde edilen bilgiler Genel Müdürlüğe sunulur. Genel Müdürlük sekiz yıl süre boyunca bu bilgileri gizli tutmakla yükümlüdür.
Petrol arama ruhsatının ve arama sondaj faaliyetlerinin yasal gereksinimleri ve aşamaları nelerdir?
Türkiye’de petrol arama ve ilgili faaliyetler için iki temel yol söz konusudur. Bunlardan ilki Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğünden (Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı) ruhsat almak, ikincisi ise Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı bünyesinde taşeron olarak çalışmaktır. Yalnız unutulmamalıdır ki iki seçenek de uzun süreli hukuki prosedürleri gerektirmektedir.
Türkiye’de petrol arama çalışmaları da dahil olmak üzere petrol piyasasına ilişkin faaliyetler için yapılan ruhsat ve ihale işlemleri, Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü ile TPAO’ya yapılan başvuru ile gerçekleştirilir. Türk Petrol Kanununun 6’ncı maddesine göre arama ruhsatı; alanı içinde arama yapmak, arama ruhsatı alanı çevresinde araştırmada bulunmak, bulunan petrollü alanları geliştirerek bu sahadan petrol üretmek ve keşif başvurusunda bulunmak üzere verilmektedir.
Sonuç
Bu makale, Türkiye’de Petrol Piyasası için özellikle piyasaya giriş stratejilerinin kısa bir özetini sunulmuştur. Bu kapsamda, petrol piyasasına ilişkin faaliyetlerin, yetkili kamu kurumları tarafından sıkı denetimine tabi olduğunda şüphe yoktur. Petrol arama faaliyeti yürütmek isteyen herhangi bir yatırımcının, ilgili ruhsatların ve izinlerin alınmasında çok dikkatli adımlar atması gerekmektedir. Yukarıda tartışıldığı üzere petrol haklarından yararlanabilmek için ilgili yasal gereksinimler titizlikle yerine getirilmelidir. Bu konuda uluslararası avukat hizmetinden yararlanmak isteyebilirsiniz.
