Bu makale, Türkiye’de geçerli bankacılık ve finans hukuku ile ilgili mevzuat ve uygulamanın ana hatlarını sunacaktır. Dünya genelindeki finansal çalkantıların, son on yıl içinde Türkiye ekonomisi ve yabancı doğrudan yatırımlar üzerinde negatif etki ve sonuçlar doğurduğu şüphesizdir. Bankacılık dahil olmak üzere birçok sektör, küresel ekonomik sorunların etkisi altına girmiştir.
Yatırım konusundaki çalışmalarımız ve ilgili tüm hukuki hizmetler için lütfen “Uygulama Alanlarımız” başlığı altındaki Yatırım Danışmanlığı bağlantısına tıklayın.
Türkiye’de Bankacılık ve Finans Hukuku Uygulamasına İlişkin Temel Hukuki Araçlar Nelerdir?
Özellikle ödeme ve uzlaşma sistemlerine odaklanan bir yasa bulunmamaktadır. Bununla birlikte, bankacılık ve finansla ilgili üç temel yasa bulunduğunu vurgulamak önemlidir:
- İlk olarak, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu,
- İkinci olarak, 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring, Finansman ve Tasarruf Finansman Şirketleri Kanunu,
- Üçüncü olarak, 5464 sayılı Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu.
Ayrıca, diğer yasal mevzuat ve yönetmeliklerde bankacılık sistemi ile ilgili özel atıflar bulunmaktadır. Türkiye\’de bankacılık ile ilgili düzenlemelerin çokluğu, bankacılık mevzuatının anlaşılmasında ve uygulamalarda ciddi sıkıntılara yol açmaktadır.
5411 Sayılı Bankacılık Kanununun, Türkiye\’de Bankacılık ve Finans Hukuku Açısından Önemi Nedir?
Şüphesiz ki, 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu, Türkiye\’deki bankacılık ve finansın merkezinde bulunmaktadır. Bu bağlamda, Kanunun amacı, banka kartları ve kredi kartlarının çıkarılmasına ve kullanımına ilişkin usûl ve esasları düzenlemek suretiyle kartlı ödemeler sisteminin etkin çalışmasını sağlamaktadır.
Ayrıca Bankacılık Kanunu, gizlilik, itibar koruma, etik prensipler ve müşteri hakları da dahil olmak üzere banka hizmeti veren kurumların temel yasal yükümlülüklerini de düzenlemektedir.
Türkiye’deki bankalar tarafından gerçekleştirilen faaliyetler nelerdir?
Türkiye’deki bankalar tarafından çok sayıda alanda bankacılık hizmeti sunulmaktadır. Bu bağlamda, Bankacılık Kanunu kapsamında aşağıdaki faaliyetleri gerçekleştirebilirler:
- Mevduat kabulü
- Katılım fonu kabulü
- Nakdî, gayrinakdî her cins ve surette kredi verme işlemleri
- Nakdî ve kaydî ödeme ve fon transferi işlemleri, muhabir bankacılık veya çek hesaplarının kullanılması dahil her türlü ödeme ve tahsilat işlemleri
- Çek ve diğer kambiyo senetlerinin iştirası işlemleri
- Saklama hizmetleri
- Kredi kartları, banka kartları ve seyahat çekleri gibi ödeme vasıtalarının ihracı ve bunlarla ilgili faaliyetlerin yürütülmesi işlemleri
- Efektif dahil kambiyo işlemleri; para piyasası araçlarının alım ve satımı; kıymetli maden ve taşların alımı, satımı veya bunların emanete alınması işlemleri
- Ekonomik ve finansal göstergelere, sermaye piyasası araçlarına, mala, kıymetli madenlere ve dövize dayalı; vadeli işlem sözleşmelerinin, opsiyon sözleşmelerinin, birden fazla türev aracı içeren basit veya karmaşık yapıdaki finansal araçların alımı, satımı ve aracılık işlemleri
- Sermaye piyasası araçlarının alım ve satımı ile geri alım veya tekrar satım taahhüdü işlemleri
- Sermaye piyasası araçlarının ihraç veya halka arz yoluyla satışına aracılık işlemleri
- Daha önce ihraç edilmiş olan sermaye piyasası araçlarının aracılık maksadıyla alım satımının yürütülmesi işlemleri
- Başkaları lehine teminat, garanti ve sair yükümlülüklerin üstlenilmesi işlemleri gibi garanti işleri
- Yatırım danışmanlığı işlemleri
- Portföy işletmeciliği ve yönetimi
- Hazine Müsteşarlığı ve/veya Merkez Bankası ve kuruluş birlikleri nezdinde oluşturulan bir sözleşme kapsamında üstlenilen yükümlülükler çerçevesinde alım satım işlemlerine ilişkin piyasa yapıcılığı
- Faktoring ve forfaiting işlemleri
- Bankalararası piyasada para alım satımı işlemlerine aracılık
- Finansal kiralama işlemleri
- Sigorta acenteliği ve bireysel emeklilik aracılık hizmetleri
- Kurulca belirlenecek diğer faaliyetler.
Türkiye’de hangi türde bankalar kurulabilir?
Bankaları iki ana grupta sınıflandırmak mümkündür: ticari bankalar ve katılım bankaları. Bunun yanı sıra, her biri sermaye kaynaklarına göre devlet, özel ve yabancı bankalar olmak üzere üç alt grupta da sınıflandırılabilirler.
Türkiye’de bankacılık ve finans uygulanmasından sorumlu olarak kimler yetkilidir?
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, bankacılık sisteminin Bankacılık Kanunu ve diğer ilgili düzenlemelere uygunluğunu sağlama görevini temel olarak üstlenmiştir. Bankacılık Kanununun 93 üncü maddesine göre, Kurum,
- Gözetim ve denetimine tabi diğer kuruluşların; kuruluş ve faaliyetlerini, yönetim ve teşkilat yapısını, birleşme, bölünme, hisse değişimini ve tasfiyelerini düzenlemek, uygulamak, uygulanmasını sağlamak, uygulamayı izlemek ve denetlemek,
- Yurt içi ve yurt dışı muadil kurumların katıldığı uluslararası malî, iktisadî ve meslekî teşekküllere üye olmak, görev alanına giren hususlarda yabancı ülkelerin yetkili mercileri ile mutabakat zaptı imzalamak,
- Kanunla verilen diğer görevleri yapmak
ile yetkilendirilmiştir.
Kurum tarafından verilen kararlar göz önüne alındığında, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu\’nun finansal bütünlük ve istikrarın teşvikindeki rolünün önemini gözlemlemek şüphesizdir.
Türkiye’deki yabancı sermayeli bankalar için herhangi bir sınırlama var mı?
Türk Anayasası’nın 48’nci maddesi gereği, herkes kendi tercih ettiği alanda çalışma ve sözleşmeler yapma özgürlüğüne sahiptir ve özel işletmelerin kuruluşu serbesttir. Eşitlik hakkını koruyan 10’uncu madde ile birlikte ele alındığında, bankacılık ve finans alanında yabancı kuruluşlara herhangi bir kısıtlama getirilemeyeceği dikkat çekicidir. Doğrudan Yabancı Yatırımcılar Kanununun 3’üncü maddesi, yabancı yatırımcıların yerli yatırımcılarla eşit muameleye tabi tutulacaklarını belirleyerek bu ilkeyi doğrulamaktadır.
Türkiye’de bankacılık sektörü için özel bir anlaşmazlık çözüm mekanizması veya mahkeme var mıdır?
Özel yetkili mahkemeler, 30 Kasım 2021 tarihli ve 31675 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 1230 sayılı Karar ile Hakimler ve Savcılar Kurulu tarafından atanmıştır. Mahkemenin temel görevi, “Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun” kapsamındaki suçlara karşı dosyaları ele almaktadır.
Sonuç
Sonuç olarak, bu makale Türkiye\’deki bankacılık ve sermaye piyasaları alanında temel hukuki normları tahlil etmeyi amaçlamıştır. Yukarıda açıkça görüldüğü gibi, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, bankacılık sisteminin denetimi ve finansal piyasa istikrarı ve bütünlüğünün sağlanmasında esas rol oynamaktadır. Bankacılık ve finans faaliyetleri, Bankacılık ve Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından sıkı bir şekilde kontrol edilmekte ve izlenmektedir. Kurumun denetleyici rolünün yanı sıra, bankacılık ve finans düzenlemelerinin çeşitliliği, özellikle Türkiye\’deki yabancı yatırım projeleri için tam teşekküllü hukuki ve iş desteğini zorunlu hale getirmektedir.
